روش ایجاد انضباط در فرزندان 

1. تبیین و تحلیل مسائل و آگاه ساختن فرزندان ، براى پدید آمدن انضباط در وجود آنان ، لازم است . همچنین پیامدهاى زیان بار بى انضباطى باید براى آنان تشریح شود تا به این گوهر گران بها دست یابند و کاخ زندگى خود را بر این پایه استوار، بنا کنند. از همین رو است که کارشناسان علوم تربیتى ، برخى عوامل سرپیچى و نافرمانى فرزندان را چنین بیان مى کنند:

الف ) نا آگاهى از فواید فرمان برى

ب ) صدور فرمان بدون هیچ توضیحى درباره آن

ج ) سختى انجام دادن فرمان بیش از گنجایش جسمى و عقلى کودک

د) نا آگاهى والدین از روش درست فرمان دادن

از این رو است که در فرهنگ اسلامى ، پدر و مادر را بر فرزند حقوقى است و نیز فرزند را بر پدر و مادر، از مهم ترین وظایف پدر و مادر، تربیت درست فرزندان است . حضرت على (ع ) مى فرماید:

مانحل والد ولدا نحلا افضل من ادب حسن ؛ (4)

هیچ پدرى به فرزندش هدیه اى برتر از ادب و تربیت پسندیده نبخشیده است.

والدین ، افزون بر آن که باید به کودک شناخت و آگاهى دهند و با استدلال ، او را به سوى نظم و انضباط راهنمایی نمایند ، در ارایه رفتار درست و مقررات ، خود باید بهترین نمونه براى او باشند.

نکته اى که لازم است والدین در نظر بگیرند ، توانایى جسمى و عقلى فرزند است و این که فرمان ها نباید از طاقت او بیش تر باشد. از رسول خدا (ص ) نقل است که فرمود:

رحم الله عبدا اعان ولده على بره بالاحسان الیه و التالف له و تعلیمه و تادیبه ؛ (5)

رحمت خدا بر بنده اى که با احسان و محبت ورزیدن به فرزندش و با تعلیم و تربیت کردن ، او را بر انجام دادن نیکى و خیر یارى کند.

پرسیدند: چگونه فرزند خود را با نیکى یارى دهد؟ فرمود:

یقبل میسوره و یتجاوز عن معسوره و لا یرهقه و لا یخرق به ؛ (6)

آن چه را کودک به اندازه توان خود انجام داده است ، بپذیرد و کار طاقت فرسا از او نخواهد و او را به گناه و سرکشى ، وا ندارد و به او پرده درى نکند پس او کارهاى احمقانه نکند.

براى این که بتوانید فرزند را وا دارید که به نظم و انضباط ارج نهد ، به دستورهاى زیر توجه کنید:

1. مقررات را چنان برقرار کنید که احترام شما و کودکتان ، هر دو ، محفوظ ماند.

2. مقررات یا محدودیتى که برقرار مى کنید ، نباید از روى هوس یا سلیقه شخصى باشد ، بلکه باید بر اصول تربیتى و سازنده شخصیت کودک مبتنى باشد.

مقررات یا محدودیتى که برقرار مى کنید ، نباید از روى هوس یا سلیقه شخصى باشد ، بلکه باید بر اصول تربیتى و سازنده شخصیت کودک مبتنى باشد.

3. باید کودک را در رعایت قوانین ، چه از لحاظ عاطفى و چه از لحاظ احساسى و رفتارى ، یارى کنید.

4. مقررات باید ساده و براى کودک ، فهمیدنى باشد.

5. در برقرارى نظم و تعیین قوانین انضباطى ، حتما باید مراحل رشد کودک ، توانایى هاى جسمانى و روانى و نیازهاى او را در نظر بگیرید. کودک ، به بازى و جست و خیز، نیاز دارد. هیچ گاه آن چه را براى طبیعت کودک روا است ، ناروا نشمرید.

6. در اجراى انضباط ، همیشه باید علاقه و محبت خود را به کودک نشان دهید و او را از محبت سیراب کنید. انضباط و محدودیتى که تعیین کرده اید ، نباید میان شما و کودکتان رنجشى پدید آورد. باید با پاداش و محبت ، او را به اجراى قوانین وادارید. (7)

یادآورى مى شود که نظم و تربیت را باید از همان آغاز زندگى ، یعنى از سه یا چهار سالگى به کودکان آموخت ، زیرا کودک ، بیش تر عادت هایش را در این سنین کسب مى کند و شخصیتش را شکل مى دهد. در این دوران ، انضباط براى کودک بسیار ضرورى است ؛ زیرا او در آغاز زندگى است و نظم و تربیت سبب آرامش اعصاب و روانش مى شود و شخصیتش را کامل مى سازد. (8)

پی نوشت ها :

1) جزوه اهمیت نظم و تدبیر در اسلام ،ص 20

2) نهج البلاغه فیض الاسلامى نامه 69،ص 1070

3) جزوه اهمیت نظم و تدبیر در اسلام ،ص 18

4) مستدرک الوسائل ؛ ج 15،ص 165

5) همان ، ج 15،ص 169

6) الحدیث روایات تربیتى اهل بیت ، ج 2،ص 351

7) زهرا معتمدى ، همان ،ص 25 و 26

8) همان ،ص 21

منبع : برگرفته از کتاب " نظم و انضباط " - مؤ لف : مرکز پژوهش هاى اسلامى صدا و سیما گروه معارف

با تلخیص