ترس هاى عمومى کودکان و روش هاى مقابله والدین با آن
ترس هاى عمومى کودکان و روش هاى مقابله والدین با آن
* آیا ترسیدن بچه ها و هراس هایى که بعضى از آن ها از خود نشان مى دهند، بخصوص در مقابل اشیا و یا تاریکى طبیعى است یا فقط در برخى بچه ها بروز مى کند؟
بله با رشد نوزادان و رسیدن به سنین بعد از نوزادى معمولاً در برابر بعضى چیزها از خود واکنش هاى هراس زده اى نشان مى دهند که البته باید گفت تاحدى طبیعى است و به تدریج بسیارى از این ترس ها همزمان با رشد سنى اش از ذهن او زدوده مى شوند. همه کودکان در زندگى خود با حوادث و اتفاقاتى ترسناک مواجه مى شوند که براى آن ها ناخوشایند است. اگرچه والدین همه تلاش خود را براى دور نگاه داشتن فرزند خود از این ترسخوردگى ها مى کنند اما باید پذیرفت که محافظت از آن ها در برابر این احساسات به صورت صددرصدى امکان پذیر نیست.نکته دیگرى که دانستن اش براى والدین مهم است اینکه همان طور که بچه ها با هم متفاوت هستند، ترس هایشان نیز به هم شبیه نیست و بنابراین والدین نباید در این مورد (همانطور که در بسیارى موارد دیگر) کودکان خود را با دیگر بچه ها قیاس کنند.
* آیا نوع ترس بچه ها در سنین مختلف تغییر مى کند یا همیشه ثابت مى ماند؟
در این پرسش به نکته درستى اشاره شد، در پاسخ باید بگویم خیر این هراس ها با تغییر سن کودکان چه از نظر کیفیت و چه کمیت تغییر مى کند. من سعى خواهم کرد برخى از متداول ترین ترس هاى شایع در میان کودکان را با توجه به دوره هاى سنى آنها توضیح دهم:
?ساله ها: بخش اعظم هراس هاى کودکان دو ساله، ناشى از صداهاى غریب و نامأنوس براى آنهاست، از جمله صداى حرکت قطار و کامیون، صداى رعدوبرق، جاروبرقى و یا حتى سیفون توالت. اما برخى دیگر از ترس هاى کودکان در این مقطع سنى جنبه دیدارى نیز دارد مثلاً با دیدن رنگ هاى تیره، اشیاى خیلى بزرگ، منزل تازه اى که به آن اسباب کشى کرده اند و یا با فرورفتن در آب، امکان بروز این نوع هراس ها در آن ها وجود دارد.
نوع دیگر از ترس و هراس هاى این سنین از کودکى به ترس هاى شخصى و فردى آن ها مربوط است. ترسهایى چون وحشت از رفتن مادر از منزل براى انجام کار یا جدا ماندن از او به هنگام خواب و یا ترسیدن از حیوانات بخصوص حیوانات وحشى.
?-? ساله: در این دوره سنى، شایع ترین هراس هاى کودکان به چیزهایى مثل ترس از لولوخورخوره، اشخاصى که نقاب به چهره زده اند، تنها خوابیدن در اتاق، تنها ماندن در آپارتمان، وحشت از این که وقتى وارد منزل مى شود مادرش هنوز به خانه نیامده باشد یا حادثه اى براى مادر رخ دهد یا او را گم کند و... مرتبط است علاوه بر اینها ترسیدن از تاریکى یا زیرزمین خانه ها یا هراس از دزد یا اشخاصى که در گوشه اى پنهان شده اند از دیگر ترس هاى رایج در سنین بین ? تا ?سالگى است.
اما با بزرگتر شدن بچه ها، باز هم به احتمال زیاد نوع ترس هاى آنها دچار تغییراتى مى شود. به این دلیل که کم کم به دنیاى اطرافشان معقول تر نگاه مى کنند. مثلاً اگر در گذشته از قفسه هاى لباس یا زیرتخت خواب و یا تاریکى مى ترسید، در سنین بالاتر از چیزهایى دیگر مثل جنگ، جاسوس، دزد و... احساس هراس مى کند، یا فرضاً هراس از حیوانات ناآشنا و یا مار به جاى هراس هاى ابتدایى تر خواهد نشست.
در سنین ?? تا ?? سالگى ترس هایى چون ارتفاع، آتش سوزى، اقدامات خشونت آمیز گنگ هاى خیابانى، ترس از آدمکشى و یا چیزهاى غیرمنتظره مى تواند شایع ترین هراس هاى کودکان را تشکیل دهد و از این سن به بعد است که شکل ترس ها کاملاً مى تواند تغییر یابد و به صورتى درآید که در همه آدم هاى بزرگتر و عاقل تر هم امکان بروز دارند. از آن جمله اند هراس از ناشناخته ها یا هر چیز غریبه و ناآشنا و یا مرموز و پنهان و گنگ و اسرارآمیز...
اما واکنش والدین در برابر این هراس هاى کودکان باید چگونه باشد؟
?- اول و مهم تر از همه این که به هیچ وجه نباید کودکان از سوى بزرگترها به دلیل ترسشان - از هر چه که باشد - مورد خنده یا تمسخر و یا تحقیر قرار بگیرند و بدتر از آن مورد داورى و قضاوت دادن بچه ها و ترس هاى آنهاست با بیان جملاتى چون: «تو چقدر ترسویى!» و... از این گونه رفتارها باید به شدت پرهیز شود.
?- بیش از آن چه بچه ها را در این گونه موارد مورد پرسش قرار دهید که مثلاً «چرا مى ترسى؟» و از این قبیل، با همدلى و مهربانى به حرف هایى که بچه ها درباره ترسیدن هایشان مى زنند به دقت گوش کنید و بگذارید آنها در این باره صحبت کنند.
?- سعى کنید با صمیمیت، احساسات آنها را درباره موضوع ترسشان مورد تأیید قرار دهید. گفتن جملاتى مثل این که: «بله عزیزم، مى دانم که تو احساس ترس (یا نگرانى) از این موضوع دارى!» یا اینکه « مى دانم که از سگ به این خاطر مى ترسى که ممکن است تو را گاز بگیرد» و... به همدلى شما و کودکتان در این باره کمک خواهد کرد.
?- احساس فرزندتان درباره آن چه عامل ترس او مى شود را بدون آن که مورد قضاوت قرار دهید و از خوب یا بد بودن آن حرف بزنید تأیید کنید و به آن اهمیت و اعتبار ببخشید. کودکان را هرگز در این باره نفى یا انکار نکنید.
?- به آن ها کمک کنید تا به تدریج بتوانند بر شرایط پیرامون خویش و شناخت یا احساسشان از پدیده هاى اطراف، تسلط و کنترل پیدا کنند. در این باره باید مراقب بود که برعکس، کودکان بیش از آن چه هستند، تحت سیطره و کنترل وضعیت بیرونى قرار نگیرند چرا که امکان تثبیت این ترس ها در آن ها افزایش مى یابد.
این امر به افزایش آگاهى ها و شناخت بیشتر والدین از چند و چون و چگونگى ترس ها و هراس هاى کودکانشان و نگرانى هاى ذهنى بچه ها مرتبط است.
