پیشگیری از بیماریهای بافت های اطراف دندان

در صورت مراقبت مناسب و کافی ، حفظ سلامت دندانها و لثه ها برای یک عمر امکان پذیر است . به این ترتیب که :

دندانهای خود را هر روز تمیز کنید .

دندانها را حداقل دو بار در روز مسواک بزنید . این کار پلاک را از روی سطح داخلی ،       به خارجی و جونده دندانها برطرف می کند . مسواکی با پرزهای نرم و کیفیتی خوب انتخاب کنید. مسواک سایش پیدا کرده ، ریش ریش شده یا با پرزهای سخت می تواند به لثه ها صدمه بزند . اطمینان حاصل کنید که از محصولات مورد تأیید دندانپزشکان استفاده می کنید تا ایمنی و اثر بخشی محصول تضمین شده باشد .

از نخ دندان یا سایر تمیزکننده های بین دندانی برای کمک به زدودن پلاک از فضای          بین دندانها که مسواک دسترسی  به آن ندارد ، استفاده کنید .  ژنژویت را غالبا" می توان به طور موفقیت آمیزی با مسواک زدن منظم روزانه و تمیز کردن بین دندانها برطرف کرد .

خمیردندانها و دهانشویه های حاوی فلوراید برای کمک به پیشگیری دندان توصیه می شود . چنانچه در کنترل پلاک بالای خط لثه و ژنژویت احتیاج به کمک اضافی داشتید ، دندانپزشک شما ممکن است استفاده از یک دهانشویه ضد میکروبی مورد تأیید ADA   را به عنوان روشی مؤثر علاوه بر روشی که به طور روزانه برای حفظ بهداشت دهان به کار می برید ، توصیه    می کند .

رژیم غذایی متعادلی برای سلامت عمومی بدن خود داشته باشید

از گروههای غذایی اصلی – نان ها ، حبوبات و غلات دیگر ، میوه ها ، سبزیجات ، گوشت ها ، گوشت پرندگان ، ماهی و معادل اینها ، شیر ، پنیر و ماست استفاده کنید .  

این غذاها پروتئین ها ، کربوهیدراتها ، چربی ها ، ویتامین ها ، مواد معدنی و آب کافی مورد نیاز بدن شما را فراهم می آورند .

طبق برنامه ای منظم به دندانپزشک مراجعه کنید .

پاک سازی حرفه ای دندانها برای جلوگیری از بیماریهای بافت های اطراف دندان ضروری است . دندانپزشک و بهداشتکار دهان و دندان شما تکنیک های مناسبی برای مسواک زدن به شما نشان داده ، پرسش های شما را پاسخ می دهند و برنامه مناسبی برای معاینات عمومی به شما توصیه می کنند .

شما با یادگیری علائم هشدار دهنده می توانید در مبارزه تان علیه بیماریهای بافت های نرم اطراف دندان به دندانپزشکتان – و همینطور خودتان – کمک کنید . در صورت مشاهده هر یک از علائم ذیل فورا" به دندانپزشک خود مراجعه کنید :

·         لثه هایی که به آسانی خونریزی می کنند .

·         لثه های قرمز ، متورم یا دردناک

·         لثه هایی که از دندانها عقب نشینی کرده اند .

·         بیرون زدن چرک از بین دندانها و لثه ها هنگام فشار دادن لثه ها

·         بدبویی یا بدمزگی دائمی دهان

·         فاصله افتادن یا لق شدن دندانهای دائمی

·         هر نوع تغییر در جفت شدن دندانهای بالا و پایین هنگام گاز زدن

·         هر نوع تغییر در نشستن دندانهای مصنوعی بر روی لثه

با این همه ، ممکن است شما دچار بیماریهای بافت های اطراف دندان شوید و در عین حال هیچیک از این علائم را نداشته باشید . اکثر مردم با وجود ابتلا به بیماریهای بافت های اطراف دندان دردی احساس نمی کنند . به همین دلیل معاینات عمومی منظم شامل بررسی امتحان بافت های اطراف دندان اهمیت دارد .

تشخیص بیماریهای بافت های اطراف دندان

دندانپزشکان با ویزیت های دندانپزشکی منظم می توانند بیماریهای بافت های اطراف دندان را در مراحل اولیه ، قبل از صدمه غیر قابل برگشت استخوان ها و دندانها تشخیص دهند . این بیماریها پیشرونده بوده و در بدو امر علائم ناراحت کننده ای ایجاد نمی کنند تا در مورد وجود مشکل به شما هشدار دهند . با این وجود ، درد در مراحل پیشرفته و یا در بیماریهای با پیشرفت سریع ممکن است رخ دهد . بنابراین ، آنقدر صبر نکنید که دندان درد به سراغتان بیاید .

دندانپزشک در طول معاینات عمومی ، لثه های شما را از نظر مشکلات بافت های اطراف دندان معاینه می کند و با استفاده از وسیله ای به نام سوند پریودونتال وارسی می کند که آیا بافت لثه اتصال خود را از دندان از دست داده یا نه و آیا شیار بین لثه ها و دندانها عمیق شده است یا خیر . عمق این پاکتها را می توان به کمک این وسیله اندازه گیری کرد . دندانپزشک شما ممکن است نیاز به گرفتن عکس رادیوگرافی پیداکند تا ببیند آیا استخوانها تخریب شده اند یا خیر .

در صورت تشخیص بیماری بافت های اطراف دندان ، دندانپزشک تان یا شخصا" برنامه درمانی را شروع می کند یا شما را به یک پریودنتیست ارجاع می دهد . پریودنتیست کسی است که در تشخیص ، پیشگیری و درمان بیماریهای بافت های اطراف دندان تخصص دارد .

دندان قروچه ( براکسیسم )

Braxism واژه ای علمی برای سائیدن دندانها یا فشردن دو فک بهم به خصوص در حین خواب یا تحت فشار روحی است . این واژه از کلمه یونانی ( by chein ) به معنای دندان قروچه گرفته شده است . clenching یک نوع شایع از براکسیسم است و عبارت است از بستن غیرعمدی دندانها روی هم در وضعیت جویدن که شدت حرکات عمومی آن تا 14 برابر حالت نرمال است .

مطالعات زیادی در مورد دلیل رخ دادن براکسیسم انجام شده است اما هیچ کسی دلیل قطعی بروز آن را نمی داند . به هر حال وقتی در مورد براکسیسم صحبت می شود استرس و فشار روحی باید به عنوان یک عامل اساسی در نظر گرفته شود . استرسهای روزانه در بسیاری از افراد عامل آغاز براکسیسم است . البته احتمال دارد که برخی از افراد مبتلا به آن هرکز علائمی ناشی از آن را تجربه نکنند . امکان دارد بروز یا عدم بروز علائم این اختلال با ترکیب پیچیده ای از عوامل مختلف در ارتباط باشد مانند : میزان فشار روحی ، مدت زمان سائیدن یا فشردن دندانها ، مرتب یا نامرتب بودن دندانها ، وضعیت بدنی ، عادات بد خوابیدن و ...

علائم و نشانه های براکسیسم که ممکن است دیده شود عبارت است از :
- سائیدگی دندانها
- ترک برداشتن و شکستن دندانها
- حساس شدن دندانها
- تحلیل لثه یا ایجاد شیارهایی در نزیک خط لثه بر روی دندانها
- لقی دندانها
- تشکیل پاکتهای پریودنتال
- زخم شدن شدن گونه
- درد عضلانی
- سردرد
- مشکلات TMJ
- گوش درد
- شکایت از درد فک و صورت در هنگام بیدار شدن از خواب
- مکیدن انگشت شصت دست توسط کودک
- گاز گرفتن ناخن ها
- جویدن سطح داخلی گونه ها
- بی خوابی و افسردگی و ...

اگر براکسیسم در اثر استرس ایجاد شده باشد تا زمان وجود استرس ادامه خواهد داشت . برخی از موارد این اختلال در کودکان در نوعی واکنش طبیعی به رشد و تکامل است و معمولاً با رسیدن به سن نوجوانی بهبود می یابد . بیشتر کودکان با رویش دندانهای دائمی این عادت را ترک می کنند چون دندانهای دائمی به درد حساس ترند .
* درمان : ممکن است بتوان بدون در نظر گرفتن علت ایجاد با آرامش قبل از خواب تا حدی آن را کنترل کرد . بطور مثال گرفتن دوش آب گرم ، گوش دادن به موسیقی ملایم یا خواندن کتاب قبل از خواب می تواند در دستیابی به آرامش مؤثر باشد .
هدف از درمان براکسیسم ، کاهش درد ، پیشگیری از آسیب دندانها و کاهش عادت فشردن دندانها روی هم است .
برای کمک به کاهش درد برخی از اقدامات قابل انجام توسط بیمار به شرح زیر است :
- آزاد و شل نگهداشتن عضلات صورت در طول روز با این هدف که شل نگه داشتن عضلات صورت به یک عادت تبدیل شود می توان به بیمار توصیه کرد در حالی که دندانها از هم جدا و لب ها بسته هستند زبان را در حال استراحت پشت دندانهای بالا نگه دارد .
- یادگیری تمرینات کششی عضلات برای باز کردن و تعادل طبیعی و حرکات عضلات و مفصل در طرفین سر
- قرار دادن یخ یا آب گرم روی عضلات دردناک
- اجتناب از خوردن غذاهای سفت مثل آب نبات ، استیک ، گردن و فندق
- نوشیدن آب به مقدار زیاد
- تلاش برای کاهش استرس روزانه و یادگیری روشهای دستیابی به آرامش
- خوابیدن به اندازه کافی
به طور سنتی برای درمان این اختلال از یک وسیله پلاستیکی نظیر Night- guard استفاده می شود .
این وسیله بین دندانهای بالا و پایین سدی ایجاد می کند که سبب متوقف شدن سائیدن دو قوس فکی روی هم می شود . در واقع این وسیله به جای سطح اکلوزال دندانها سائیده می شود .
به هر حال این وسیله راه حل درمان این اختلال نیست و تنها سبب کاهش عوارض ناشی از آن می شود.

دندان مصنوعی

1) دندان مصنوعی جدید در دهان شما پر حجم و عجیب جلوه خواهد کرد و احساس خواهید کرد که دهان و گونه شما پر شده است مدت زمانی لازم است تا به آن عادت کنید.
2) هرگز سعی نکنید گیر دندان مصنوعی خود را با تکان دادن زبان و لبها امتحان کنید چون حتماً لق خواهد شد.
3) امکان دارد روزهای اول استفاده از پروتز، ترشح بزاق در دهان زیاد باشد اما این مشکل بعداً رفع خواهد شد.
4) صحبت کردن با پروتز جدید احتیاج به تمرین دارد با ایستادن جلوی آیینه می‏توانید کلماتی را که برای تلفظ مشکل است مرتب تکرار نمایید و یا روزانه به مدت 20 دقیقه با صدای بلند متنی را بخوانید.
5) غذا خوردن با دندان مصنوعی را با غذاهای نرم و لقمه های کوچک شروع کنید.
6) سعی کنید لقمه غذا را با دو طرف دهان بجوید. 6 تا 8 هفته وقت لازم است تا غذا خوردن شما حالت عادی پیدا کند.
7) هرگز سعی نکنید جهت نشاندن پروتز در جای خود و امتحان پروتز از جویدن غذا و اجسام سفت مثل نخود و ... کمک بگیرید.
8) پروتز شما احتیاج به تمیز کردن دارد. حتماً بعد از هر وعده غذا باید آنها را از دهان بیرون آورده و زیر آب شستشو دهید تا مواد غذایی پاک شود.
9) جهت شستن پروتز از آب سرد و یا آب ولرم استفاده کرده و از تمیز کردن توسط آب گرم جداً خودداری نمایید چون باعث تغییر دست دندان شما می‏شود.
10) هر شب برای شست و شوی پروتز از آب و صابون، مخصوصاً شوینده کم اسانس مثل مایع ظرفشویی استفاده کنید و بعد آن را زیر آب روان خوب بشویید تا اثرات مواد شوینده کاملاً از بین برود.
11) هرگز از خمیردندانهای معمولی جهت تمیز کردن پروتز استفاده نکنید.
12) برای تمیز کردن پروتزهای خود از مسواک نرم یا مسواکهای مخصوص پروتز استفاده نمایید و از بکار بردن مسواک‏های زبر خودداری نمایید.
13) هر شب قبل از خواب و بعد از خارج کردن پروتزها از دهان، مخاط دهان را با مسواک نرم یا پارچه نرم و مرطوب خوب تمیز نموده و ماساژ دهید.
14) در صورت جمع شدن رنگدانه یا جرم گرفتن دست دندان، پروتز خود را در محلول شوینده زیر به مدت 6 تا 8 ساعت قرار داده سپس آنرا با آب و صابون خوب بشویید تا رسوبات موجود در سطوح پروتز شما کاملاً تمیز گردد. در نهایت با یک دهان شویه که از داروخانه می‏توانید تهیه نمائید، پروتز خود را بشوئید.
محلول شستشوی پروتز: یک قاشق غذاخوری ماده تمیز کننده خانگی (وایتکس) در یک لیوان آب معمولی.
15) فقط روز اول پس از تحویل پروتز حتماً آن را در تمام طول شبانه روز به جزء هنگام تمیز کردن در دهان قرار دهید. این کار سبب می‏شود که به پروتز خود سریعتر عادت کنید.
16) بعد از روز اول حتماً باید شبها پس از شستشوی دست دندان آنرا درون یک ظرف آب قرار دهید و به هیچ وجه شبها موقع خواب از دست دندان استفاده نکنید.
17) در صورت هرگونه زدگی توسط پروتز و برای حذف ناحیه زخمی در دهان از پنبه یا مواد مشابه در زیر دست دندان استفاده نکنید و حتماً به دندانپزشک مراجعه کنید.
18) اگر پروتز شما دچار شکستگی یا ترک خوردگی شد، خود اقدام به تعمیر آن نکنید چون باعث افزایش خرابی و غیرقابل استفاده شدن پروتز می‏گردد. حتماً به دندانپزشک مراجعه کنید.
19) در صورتیکه دست دندانتان گیر نداشت و یا گیرخود را بعد از مدتی استفاده از دست داد به دندانپزشک مراجعه کنید و به هیچ وجه از چسبها و آسترهایی که در تلویزیون و مجلات و غیره تبلیغ می‏شود استفاده نکنید.
20) اولین مراجعه شما به دندانپزشک 24 ساعت پس از تحویل پروتز می‏باشد و این امر جهت رفع زدگی ها و اشکالات احتمالی در دست دندان می‏باشد و دومین ملاقات 48 ساعت پس از اولین ملاقات با دندانپزشک می‏باشد. در صورت رضایت از پروتز، دو هفته بعد جهت کنترل به دندانپزشک مراجعه کنید.
21) هر شش ماه یکبار جهت معاینه پروتز و بافتهای دهان به دندانپزشک مراجعه نمایید.
تهیه و تنظیم : دکتر شکوفه شهرابی ، دندانپزشک

مسواک زدن

◊ بعد از هر وعده غذایی، دندانهای خود را مسواک بزنید.
◊ حتی الامکان سعی کنید، مسواکی را انتخاب نمایید که دارای موهای نایلونی و نسبتاً نرم تا متوسط بوده و سطح مقطع موی آن گرد باشد تا باعث سایش کمتر دندانها شده و به لثه‏ ها نیز آسیبی نرساند.
◊ سر مسواک حتی المقدور کوچک و زاویه دار باشد تا بتواند سطوح منحنی دندانها را تمیز کند.
◊ بخاطر داشته باشید که روش مسواک زدن اهمیت بیشتری نسبت به استفاده یا عدم استفاده از خمیر دندان دارد خمیر دندان به تنهایی سطوح دندانی را تمیز نمی‏کند، بلکه این عمل مکانیکی خود مسواک است که موجب تمیز کردن دندانها می‏شود.
◊ مسواک خود را هر 3 تا 4 ماه تعویض نمایید. محققان ثابت کرده‏اند که هزاران میکروب می‏توانند بر روی موهای مسواک و دسته آن رشد کنند، البته بیشتر آنها بی‏ضرر بوده ولی برخی از آنها می‏توانند حتی موجب سرماخوردگی و آنفلولانزا شده و نیز برخی بصورت ویروسهای هرپس بوده که می‏توانند موجب تبخال شوند برخی باکتریهای موجود در آن توانایی ایجاد عفونتهای پریودنتال را دارند، در ضمن کهنه شدن مسواک و استفاده مستمر از آن، باعث فرسودگی و تخریب موهای مسواک شده و کارایی آن را در برداشتن پلاک میکروبی کاهش می‏دهد.
? طریقه صحیح مسواک زدن :
1) موهای مسواک را در امتداد خط لثه با زاویه 45 قرار دهید. موهای مسواک باید هم با سطح دندانها و هم خط لثه تماس داشته باشد.
2) به آرامی و نرمی سطح خارجی دندانها را بصورت هر 3-2 دندان با استفاده از حرکاتی لرزشی، چرخشی و عقب و جلو مسواک نمایید. سپس مسواک را به گروه بعدی دندانها ( گروه 3-2 دندانی) حرکت داده و این عمل را تکرار کنید.
3) زاویه 45 درجه موهای مسواک را در حالیکه در تماس با سطح دندانها و خط لثه‏ای است‏، حفظ کرده و به آرامی با استفاده از حرکت چرخشی ، عقب و جلو همه سطوح داخلی دندانها را نیز مسواک نمایید.
4) مسواک را به حالت عمودی در پشت دندانهای جلو قرار دهید. حرکات و ضربات متعددی به سمت بالا و پایین با استفاده از نیمه فوقانی مسواک اعمال نمایید.
5) مسواک را در مقابل سطوح جونده دندانها در تماس با آنها قرار دهید و حرکتی به آرامی به سمت جلو و عقب اعمال نمایید. سطح زبان را نیز از عقب به جلو مسواک کنید تا باکتری‏های ایجاد کننده بوی بد دهان از سطح آن پاک شود.

تهیه و تنظیم: میترا کیانوش
زیر نظر : دکتر شکوفه شهرابی ، دندانپزشک

نخ دندان

استفاده از نخ دندان، بخش ضروری و مهمی در امر تمیز کردن دندانها و شیارهای لثه‏ای بشمار می‏آید، زیرا پلاک میکروبی را بطور موثری از سطوح بین دندانی و لثه‏ها بر می‏دارد. اغلب بیماریهای پریودنتال از این نواحی آغاز می‏شوند.
اگر نخ کشیدن برای شما مشکل است، می‏توانید از انواع نخ نگاهدارنده، جهت این امر استفاده نمود.
◊ جهت نخ کشیدن دندانها، حتماً می‏بایست از نخ مخصوص دندان استفاده کرد و از بکار بردن نخ‏های دیگر از قبیل نخ قرقره و ... اجتناب نمایید.
? روش صحیح استفاده از نخ دندان
1) حدود 20-15 سانتی متر از نخ مخصوص تمیز کردن دندان را بریده و آن را بدور انگشتان میانی هر دو دست خود بپیچانید. طوری که حدود 3-2 سانتی متر از نخ دندان بین انگشتان شصت و اشاره باقی بماند. از انگشتان شصت به طور مستقیم جهت نخ کشیدن بین دندانهای بالا استفاده نمایید.
2) قسمتی از نخ را به طول 3-2 سانتی متر، محکم بین انگشتان خود بگیرید و جهت هدایت نخ از بین سطوح تماس دندانهای پایین از انگشتان اشاره دست استفاده کنید.
3) به آرامی نخ را بین دندانها با استفاده از حرکات زیگ زاگی هدایت نمایید. هرگز نخ را با فشار و با یک ضربه بین دندانهای خود وارد نکنید چون این عمل موجب پاره شدن نخ، صدمه به لثه و خونریزی از لثه می‏شود. نخ دندان را در اطراف هر ناحیه از دندان به سطح آن منطبق نمایید.
4) نخ دندان را در مقابل سطح دندان و نیز در زیر خط لثه‏ای، به سمت بالا و پایین حرکت دهید. هر دندان را با یک سمت تمیز نخ دندان نخ بکشید.