به بچه‌ها التماس نکنید !

پدر و مادر هر کدام بشقابی در دست گرفته‌اند و التماس می‌کنند که یک قاشق بیشتر بخورد، مادر، صدای هواپیما در می‌آورد، پدر خم می‌شود تا سواری بدهد و نهایتاً کودک فراری از غذاخوردن به خواسته آنها توجهی نمی‌کند و زیر چشمی اوضاع را می‌پاید و شاید در دلش به این کارها می‌خندد.

مشکل کم غذایی یا بد‌غذایی کودکان، اغلب یکی از بزرگترین دغدغه‌های والدین، به خصوص آنها که اولین تجربه بچه‌داری را از سر می‌گذرانند است.

بسیاری از آنها با صرف وقت و هزینه زیادی تلاش می‌کنند تا مشکل بدغذایی کودکشان را به هر طریق برطرف کنند، در حالی که به نظر دکتر سیدضیا‌ءالدین مظهری- متخصص تغذیه و رئیس انجمن تغذیه ایران- اکثر خانواده‌ها، برداشت‌های نادرستی از روند رشد کودکشان دارند و توقعات آنها در بسیاری از موارد نابجاست. گفت‌وگوی ما با دکتر مظهری را بخوانید.

    * آقای دکتر، شما به کدام بچه‌ها «بد غذا» می‌گویید؟

ببینید، مشکلی که ما در خانواده‌ها شاهد آن هستیم، برداشت غلطی است که اکثر آنها از روند رشد بچه‌ها و میزان اشتها و کم اشتهایی بچه‌ها دارند.

اغلب دیده می‌شود خانواده‌ها با وجود این که فرزندشان از رشد مناسبی برخوردار است و از غذای کافی استفاده می‌کند، تصورشان این است که کودکشان واماندگی رشد داشته یا تغذیه درستی ندارد، چون کم اشتها است.

در اینجا ذکر این نکته لازم است که مقایسه کردن دو کودک با یکدیگر بسیار اشتباه است، چرا که دنیای درونی هر فردی با دیگری بسیار متفاوت است.

منظورتان از دنیای درونی چیست؟

دنیای درون، دنیای ژنتیکی، پیام‌ها و کدها و رموزی است که در درون هر سلولی وجود دارد و از آغازین لحظه زندگی این کدها با هم آمیخته شده و برای هر فردی دنیای بخصوصی را ایجاد می‌کنند که می‌تواند به نسل بعدی انتقال یابد.

به عنوان مثال مادر یا پدری که فرض می‌کنند کودکشان نسبت به کودک هم سن و سال خودش کوتاه‌ قدتر است، علت را باید در خودش یا شاخه پدری یا مادری خودش یا همسرش جست‌وجو کند، چرا که اولین مسئله‌ای که برای افزایش قد و رسیدن به یک قد معین وجود دارد، ظرفیت ژنتیکی هر فرد است.

    * بالاخره مسائلی نظیر کوتاه قدی و کم اشتهایی تا کجا طبیعی است و از کجا به بعد غیرطبیعی تلقی می‌شود؟

برای این که والدین مطمئن شوند که فرزندانشان در روند رشد متفاوتی که دارند، طبیعی پیش می‌روند یا خیر، ما محدوده‌ای داریم که از حداقل شروع شده و به حداکثری می‌رسد که قرار گرفتن کودک در آن محدوده طبیعی تلقی می‌شود.

مثلاً ما یک فرمول سرانگشتی داریم که می‌توان با استفاده از آن حدس زد که بچه به چه قدی خواهد رسید.

در مورد دخترها، ما می‌توانیم از جمع بستن قد مادر با قد پدر، تقسیم بر 2 و منهای 5 تخمین بزنیم که دخترمان به چه قدی برسد مناسب است و از جمع این عدد با عدد 6 حاصل جمعی به دست می‌آید که می‌توان با آن محدوده قدی پسرها را حدس زد.

    * پس چرا پدر و مادرهایی هستند که کوتاهند ولی بچه‌های قد بلندی دارند و یا برعکس؟

به این دلیل که علاوه بر مسایل زمینه ژنتیکی، محیط‌زندگی، نوع تغذیه و فعالیت‌های بدنی نیز از عوامل تضمین کننده بیان کامل ژن به شمار می‌آیند و گاهی به دلیل عدم تعادلی که در محیط زندگی و تغذیه و حتی بی‌نظمی در شرایط عاطفی فرد، با وجود زمینه ژنتیک لازم جهت جهش رشد، به رشد کافی نرسند.

نکته دیگر این که در مورد مسایل ارثی و ژنتیکی سلسله مراتبی وجود دارد، این که اطلاعات مانند یک لوح محفوظ رونویسی شده و به نسل بعدی منتقل خواهد شد، در اینجا است که باید به شاخه پدری و مادری توجه کنید. شاید تأثیر ژن پدر‌بزرگ یا مادربزرگ باشد که البته این موارد، نمونه‌های استثنایی هستند.

    * شما از تأثیر محیط گفتید، آیا تغذیه هم جزء تأثیرات محیطی محسوب می‌شود؟

نه تنها تغذیه بلکه ارتباط عاطفی، محبت دیدن یا مهر ورزیدن، میزان تحرک، ساعت‌های که فرد جلوی تلویزیون می‌گذراند یا خوردن تنقلاتی مثل چیپس و پفک یا فعالیت‌های جهشی و کششی مثل والیبال، بارفیکس و... از عوامل مساعد کننده افزایش قد محسوب می‌شوند.

در رابطه با تغذیه هم باید گفت بدن هر انسانی نیاز به پنجاه نوع ماده مغذی از زیرمغذی‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی گرفته تا ماکرونوترینست‌ها (پروتئین، چربی، کربوهیدرات و...) دارد و این مواد باید در قالب غذایی که می‌خوریم به بدن ما برسد تا مواد مورد نیاز برای رشد و نمو و ترمیم بافت‌ها در اختیار سلول‌ها قرار گیرد، بنابر این باز هم به والدین تأکید می‌کنم که پدر عزیز! مادر گرانقدر! مسئله تغذیه این نیست که کودک شما زیاد غذا بخورد، بلکه از نظر ما متخصصین تغذیه، وقتی که بتوانیم 50 ماده مغذی مورد نیاز برای بدن را به شکل متناسب، متعادل و متنوع از طریق غذایی که می‌خوریم در اختیار میلیاردها سلول قرار دهیم، حجم غذای مصرفی چندان اهمیتی ندارد، در واقع کیفیت چیزی که می‌خوریم بسیار با اهمیت است.

    * این معادله غذایی در چه سنی اهمیت بیشتری دارد؟

اصولاً تأثیر تغذیه از نخستین لحظه حیات تا ممات به اثبات رسیده است؛ یعنی از  زمانی که نطفه بسته می‌شود، تأثیرگذاری تغذیه صحیح شروع شده و با استفاده از ذخایر بدنی مادر در دوران حاملگی و حتی قبل از آن یعنی دوران کودکی و نوجوانی مادر حتی، به رشد خود ادامه می‌دهد.

در واقع بلند مدت‌ترین نیاز بشر، نیاز به غذاست. از این جهت است که ما تأکید می‌کنیم، تغذیه خانم‌ها خیلی اهمیت دارد و ارزشمند‌ترین گروه هر جامعه‌ای را تشکیل می‌دهند، زیرا اگر چه 50 درصد جامعه کنونی را خانم‌ها تشکیل می‌دهند، ولی صددرصد نسل آینده را اینها به وجود می‌آورند و این موضوع تاکیدی مجدد بر این نکته است که پشت سر هر مرد موفقی، بانویی موفق است.

بنابر این تغذیه خانم‌ها و دختر خانم‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است! ما در زمینه تغذیه صحیح به خصوص به گروه‌های آسیب‌پذیر مثل مادران حامله و شیرده، نوجوانان و کودکان در حال رشد هشدار می‌دهیم.